Cambridge, Corpus Christi College, MS 391: St Wulfstan's Portiforium
Description
Abstract/Contents
- Summary
- CCCC MS 391 is a portiforium, that is a Breviary, from Worcester. It contains a large variety of material, including a psalter and prognostical texts. It was written at a time when the various elements of the divine office were drawn together into a single book, the Breviary. This book represents the text in a primitive form. In the late Middle Ages it was associated with St Oswald, bishop of Worcester and archbishop of York, who died in 992. However, the calendar has Oswald's name in the original hand, and the script dates the manuscript later, as was first pointed out by Parker's secretary John Joscelyn (1529-1603). It is now known as the Portiforium of St Wulfstan, after Wulfstan, bishop of Worcester 1062-95, not to be confused with Wulfstan the homilist (d. 1023). It is usually dated to the late 1060s. At the beginning of the psalter there is a framed tinted drawing of David harping and a large ornamental initial for the first psalm.
- Contents
- Kalendar and Gallican Psalter -- Hymns and Canticles -- Collectar -- Exorcisms and blessings -- Private devotions -- Offices -- Prognostics
Bibliographic information
- M.R. James Date
- xi (1064?)
- Downloadable James Catalogue Record
- https://stacks.stanford.edu/file/druid:gw798yh6384/MS_391.pdf
- Superseded Interim Catalogue Record
- https://stacks.stanford.edu/file/druid:gg916yx0962/391.pdf
- Contains
-
- Kalendar and Gallican Psalter. 1-226
- Note
- (1) Table of termini paschales
- Rubric
-
(1) De lunarum quoque et in unoquoque anno
(2) Incipit compotus tam grecorum quam latinorum - Note
-
(2) Table
(3) Kalendar in black, red, green and blue
Immo in calendario ad 12 kal. Novembr. nomen S. Dunstani restituitur manu recentiori in loco quo antea scriptum erat
A facsimile of a page of the kalendar is in Dowden, Church Year and Kalendar, p. 93 (Cambridge University Press Liturgical Series)
I add a few notes on Saints in the Kalendar
(3) January 8. Translatio Sancti Iudoci Sacerdotis. Capitals 20. Added, Obitus pie memorie domni Wlstani episcopi
(4) February 3. Added in red, not late, Sancte Wærburge uirginis 8. guthmanni, Confessoris 13. eormenhilde uirginis 27. Inuentio capitis Sancti Iohannis baptiste 28. Capitals, S. Osƿaldi archiepiscopi
(5) March 2. ceadde episcopi 14. Added, Obitus Godgitha 17. Ƿihtburge uirginis. Patricii episcopi 18. Capitals, Eaduueardi regis et martyris 19. Ioseph sponsi Sancte Marie 20. Capitals, Cuthberhti episcopi
(6) April 11. Guthlaci presbiteri 15. Capitals, Translatio Sancti osuualdi archiepiscopi. A cross 17. Capitals, #198;lfeagi archiepiscopi et martyris with cross 30. erkenuuoldi episcopi
(7) May 3. Added in purple, Obitus Sæburge 7. In brittannia Sancti Iohannis episcopi 15. Added, Obitus Sæƿulfi laici patris Clementis 16. Added, Obitus Colemanni cog. W... 17. Added, Obitus #198;rnulfi l[aici] 19. Capitals, Dunstani 20. #198;thelberhti martyris 26. Capitals, Augustini anglorum episcopi
(8) June 5. Bonefacii episcopi 8. Medard and Gildard added 13. Added, Hic obiit Stephanus monachus et diaconus 15. eadburge Virginis 16. Ciricus and Julitta added 21. Added, Wereburge 22. Albani 23. #198;theldrithe
(9) July 2. Capitals, Suuithuni Episcopi 6. Sexburge 13. Added, Mildrithe 15. Capitals, Translatio Sancti Suuithuni 17. Kenelmi 27. Added, Obitus Fritherici
(10) August 5. Capitals, Osuuoldi regis et martyris 10. Added in margin. Obiit Robertus episcopus 16. Added, Obitus ælfstani (above line f. w. e : ?fratris wulstani episcopi) sacerdotis et monachi
(11) September 1. Added, Egidii abbatis. Prisci martyris 3. Added, Ordinatio Sancti Gregorii pape 4. Capitals, Byrini Episcopi. Added, Cuthberti episcopi translatio 5. Berhtini abbatis. Added, Taurini Episcopi 9. Added, Obitus Guillelmi regis anglorum 10. Ecgvvini Episcopi [xii lectiones] 11. Added, Obitus Aldredi archiepiscopi 15. Obiit Benedictus monachus et sacerdos 17. Landberhti martyris 19. Added, Wenefrede Virginis xii lectiones
(12) October 1. Added, Obitus Læfgæuæ mater godiþe 6. Added, Fidis Virginis et Martyris. obitus #198;adƿi decani xii lectiones 8. Red capitals. Translatio Sancti Oswaldi Archiepiscopi 10. paulini 12. uuilfridi 15. Added in red. Commemoratio sanctorum quorum reliquie hic habentur 21. Added, Ordinatio Sancti Dunstani archiepiscopi 25. Added, Crispini et Crispiniani
(13) November 2. Added, Vigoris confesssoris et Eushahii (!) cum sociis 6. Added, (red) Leonardi 7. Added, Wilebrordi Episcopi 20. Added, eadmundi regis et martyris 25. Added, katerine virginis et martyris. Obitus Siwordi monachi et conuersi
(14) December 3. Depositio Sancti birini episcopi 6. Added in red. Sanctissimi presulis Nicholai 8. Conceptio Sanctae dei genitricis MARIAE 13. Capitals. Iudoci confessoris 16. Added, Obitus Sægiþe m(atris) Lauer...
(15) Tables
(1) - Rubric
- (15) Ieiunium primum in prima ebdomada quadragesime
- Note
- (2)
- Rubric
-
(16) Terminus II lune initii quadragesime
(16) Incipit Epistola sanctus (!) Pacomii - Incipit
- (16) Legimus in epistolis grecorum
- Rubric
- (17) Terminus XIIII lune pascalis
- Note
-
(18) Tables
On p. 22 a table for the years 1064-1093
On p. 24 a full-page drawing of David crowned seated facing R. and harping. Outline, washed with colour (red, green, and black). David is on a rich seat, curtains hang above. There is a frame of acanthus-pattern with red, black, and yellow colouring
(25) Psalter (Gallican) - Rubric
- (25) Prima diuisio. vox spiritus sancti. De corpore christi
- Note
-
(25) (red, purple, and green capitals)
(25) Beatus - abiit is in red, green, and purple capitals. The initial B is large. It has some plaited work and is filled with patches of red, blue, purple, green, and yellow
Initials to Psalms are green, blue, and red. Ps. xiii (xiv) 1-6 re-written in cent. xii
p. 82 blank
(83) Quid gloriarishas large plain green initial
p. 144 blank
(145) Domine exaudihas large plain blue initial
(163) Dixit dominus, rather large green initial
On p. 202, Ps. cli Pusillus eram and Cantica
(202) Above it is added, in a hand of cent. xiii: Sancta trinitas unus deus conuerte tribulationem meam in gaudium et leticiam exultationis(?) eterne ut uiuens benedicam te. Amen
Nunc dimittis is followed by Gloria in excelsis, Pater, Credo (p. 217), Quicumque (p. 218) and Litany p. 221. Most of the Litany is re-written
(221) In the Litany, rewritten: Sancte Iohannes baptista Omnes patriarche, etc.
(222) Apostles re-written after Thomas, viz. Iacobe, Simon, Taddee, Mathia, Barnaba, Luca, Marce
(222) Martyrs: Stephen is the only original entry, in capitals. They include Albane, Osuualde, Kenelme, #198;dmunde, #198;duuarde, #198;lfege
(222) Confessors: none original left. Begin with Siluester, Martialis, and include Augustine cum sociis, Osuualde (ii), Birine, Stuuithune (!), #198;theluuolde, Dunstane, Eguuine, Vigor, Audoene, Nicolae, Remigi, Cuthberte, Cedda, Wilfride, Pauline, Antoni, Ieronime, Benedicte (ii), Maure, Columbane, Wandregisile, Egidi, Guhtlace, Beda (end)
(225) Virgins: all rewritten, include #198;theldritha, Mildritha, Milburga, Uuereburga, Edburga, Brigida, Helena, Caterina, Fidis, Prisca, Eufemia (end)
Preces and Collects are added on p. 226 in a hand of cent. xiii
- Hymns and Canticles. 227-294
- Note
- In double columns
- Rubric
- (227) Incipiunt hymni ambrosiani canendi per singulas horas secundum constitutionem patris nostri Benedicti
- Incipit
- (227) O lux beata trinitas
- Note
-
Neumes are given for the first verses of many hymns and, in one or two cases, throughout the hymn
(252) After Pentecost is added (xii) a hymn, de Sanctis Petro et Paulo - Incipit
- (252) Felix per omnes festum mundi cardines
- Note
- (253) Hymns for Saints
- Rubric
- (255) De Sancto Osuuold Episcopo
- Incipit
- (256) Rex angelorum dominator orbis
- Rubric
- (256) ad nocturnum
- Incipit
- (256) Celi uernantem patriam
- Rubric
- (257) ad matutinum
- Incipit
- (257) Inclite pater super astra pollens
- Rubric
- (257) De Sancto Cuthberhto
- Incipit
- (257) Magnus miles mirabilis
- Note
-
(264) Aue maris stella written over erasure (xii?)
(265) for Bartholomew, re-written
(269) Common of Saints
The latter part of Uirginis proles and the whole of Iesu corona uirginum (p. 275), Festum colentes celebre In magdalene nomine (p. 276), Letus hoc festum, Largitas Christi veniam dat illi, Urbs beata ierusalem (p. 277) are added
(279) Cantica, single lines
(293) Hymn for Transfiguration added (xiii?) - Incipit
-
(293) Celestis forma glorie
(293) O sator rerum
(294) O nata lux de lumine - Note
- (294) Cantica, in another hand over earlier writing
- Incipit
-
(294) Vos sancti uocabimini
(294) Fulgebunt iusti
(294) Reddet deus mercedem
- Collectar. 295-560
- James
- Collectarius. 295-560
- Note
-
Capitulum, Respond, Versicle, Antiphon (these with neumes) and Collect
(Temporale) - Rubric
- (295) Dominica I de aduentu domini. Capitula ad uesperum
- Incipit
- (295) Erit in nouissimis diebus
- Note
- (373) At p. 373 the second hand appears
- Rubric
-
(446) Capitula cotidianis diebus
(447) Collecte cotidianis diebus
(448) Orationes pro peccatis dicende
(449) Collecte matutinales cum antiphonis
(451) Orationes uespertinales - Note
- (452) Collects for the Hours
- Rubric
- (453) Preces ad uesperas uel ad matinas quadragesime dicende
- Note
-
Some of these added later
(454) Sanctorale, beginning with Stephen and going to Andrew
So far with music. Then follows - Rubric
- (496) II kalends Iunii (!) Nativitas Siluestri Episcopi
- Note
-
Collects only; going as far as S. Thomas Apostle
On p. 536 an insertion (xii) of a collect for S. Oswald Bishop
Common of Saints - Rubric
- (544) Ordo in natale plurimorum apostolorum pariterque martyrum Confessorum atque omnium sanctarum virginum
- Note
-
(544) (red, purple, green and blue capitals)
(559) Ends with Dedicatio Ecclesiae, without music
- Exorcisms and blessings. 560-580
- Rubric
- (560) Incipit exorcismus aque benedictae. Cum reliquis collectis per officina monasterii dicende
- Note
- (562) Oratio in sacrario, in dormitorio, in refectorio, in quoquina, in cellario, in lardario, in domo infirmorum, ad introitum templi, quando ingressi fuerint in monasterium
- Rubric
-
(565) Incipit adiuratio ferri ad iudicium dei faciendum
(569) Missa de eadem re
(571) Incipit exorcismus panis ordeacei et casei quorum apensio unius sit uncie
(575) Adiuratio hominis
(576) In uia dirigendis
(577) In aduentu fratrum
(577) Benedictio herbarum
(578) Benedictio ung(u)enti
(578) Benedictio uue uel fabe
(579) Benedictio pomorum
(579) Benedictio noui panis
(579) Benedictio noui domus
(579) Benedictio ad omnes fructus
(580) Benedictio pro exeuntibus de quoquina
(580) Benedictio pro ingredientibus - Note
- At bottom of p. 580 a hand like the first resumes
- Private devotions. 580-620
- Note
-
A collection of private devotions extending to p. 620
It begins with short Collects - Rubric
- (580) Aufer quesumus domine ab hoc famulo tuo spiritum elationis
- Note
- On p. 582 begin longer prayers
- Incipit
- (582) Domine Iesu Christe fili dei uiui qui es uerus
- Rubric
- (583) Ad Spiritum Sanctum
- Incipit
- (583) Domine spiritus sancte Deus omnipotens
- Rubric
- (583) Ad deum patrem
- Incipit
- (583) Domine deus omnipotens eterne et ineffabilis
- Rubric
- (583) De eadem re
- Incipit
- (583) Domine Iesu Christe rex uirginum
- Rubric
- (583) Ut supra
- Incipit
- (583) Domine Iesu Christe qui in hunc mundum propter nos
- Rubric
- (588) Oratio et confessio
- Incipit
- (588) Domine deus omnipotens. Ego humiliter te adoro
- Rubric
- (590) Oratio Sancta
- Incipit
- (590) Dominator domine deus omnipotens qui es trinus
- Rubric
- (591) Oratio
- Incipit
- (591) Domine Iesu Christe mane cum surrexero
- Rubric
- (592) Oratio ad Sanctam Crucem
- Incipit
- (592) Crux christi ego te diligo
- Rubric
- (593) Ad Sanctam dei genitricem
- Incipit
- (593) O sancta et gloriosa
- Rubric
- (593) Ad Sanctum Michahelem
- Incipit
- (593) Tu es Michael
- Rubric
- (593) Ad Gabrihelem et Raphahelem
- Incipit
- (593) Beate Michael
- Rubric
- (594) Item alia
- Incipit
- (594) Deus qui lapso lucifero
- Rubric
- (594) Oratio patriarcharum et prophetarum
- Incipit
- (594) Deus qui patriarchas
- Rubric
- (594) Apostolorum principis Oratio beatissimi Petri
- Incipit
- (594) Rogo te beate
- Rubric
- (594) Oratio Sancte Johannis Baptistae
- Incipit
- (594) Sancte Iohannes baptiste
- Rubric
- (595) Oratio Sancti Pauli apostoli
- Incipit
- (595) Sanctissime paule
- Rubric
- (595) Oratio Andreae sanctorum mitissime
- Incipit
- (595) O Andreae sancte
- Rubric
- (596) Oratio sancti Andreae
- Incipit
- (596) Sancte Andreae apostole
- Rubric
- (596) Oratio xii apostolorum
- Incipit
- (596) Sanctissimi apostoli electi
- Rubric
- (596) Oratio Sancti Petri apostoli
- Incipit
- (596) Sanctissimi apostoli domini mei Iesu Christi
- Rubric
- (596) Oratio Sancti Stephani
- Incipit
- (597) Obsecro te beatissime Stephane
- Rubric
- (597) Oratio ad Sanctum Georgium
- Incipit
- (597) Oro te sanctissime et deo dilecte martyr Georrii
- Rubric
- (597) Ad deum
- Incipit
- (597) Obsecro te domine Iesu Christe per euuangelium tuum
- Note
- (the Seven Sleepers are mentioned)
- Rubric
-
(598) Ad sanctos martyres
(598) Ad Sanctum patrem Benedictum
(598) ad Sanctum Martinum
(598) Alia - Incipit
- (598) Gemma presulum martine, dux monachorum benedicte, Apostole Anglorum Gregori · Egcwini · Oswaldi · hieronimi · Siluestri · Swithuni · Athelwoldi · Dunstani · Audoeni · Wilfridi · Iohannis · Ceadde · Nicholai · cum ... Birino Grimbaldo et sociis
- Rubric
- (599) Incipit oratio Sancti Gregorii. Quicumque hanc orationem in die cantauerit sicut ipse Sanctus Gregorius dixit quod nec malus homo nec diabolus numquam nocere poterit nec ad animam nec ad corpus
- Incipit
- (599) Domine exaudi orationem meam quia iam cognosco
- Rubric
- (601) Anglice
- Incipit
- (601) Drihten for þinre þære miclan mildheortnesse
- Note
-
On the English prayers in this MS. see Zupitza in Archiv 84, 327 and 88, 361
Cameron B12.4.3.1 - Rubric
- (603) Ad sanctos Birinum, Swithinum
- Incipit
- (603) O presules semper in Christo summo honore colendi Birine et Swithune et Sancte Athelwolde
- Rubric
- (604) Confessio pura
- Incipit
- (604) Confitebor tibi domine omnia peccata
- Rubric
- (604) Alia oratio unde supra
- Incipit
- (604) Dominator domine deus omnipotens qui es trinitas
- Rubric
- (607) Item alia
- Incipit
- (607) Deus qui es omnium sanctorum
- Rubric
- (607) Unde supra
- Incipit
- (607) Miserere nobis miseris misericors trinitas
- Rubric
- (608) Alia oratio ad deum deuote cotidie dicenda
- Incipit
- (608) Miserere domine miserere christe
- Rubric
- (609) Hic decanta .vii. penitentiales psalmos
- Note
- (609) (Titles follow)
- Rubric
- (609) Oratio ad crucem
- Incipit
- (609) Domine Iesu Christe adoro te in cruce ascendentem
- Note
-
A series of prayers on the Cross and Passion follow. English equivalents are given on p. 611
Cameron B12.4.4
Hand changes certainly to the first hand on p. 613
These prayers end p. 616. A confessio follows - Incipit
- (616) Ego uolo esse confessus
- Note
-
(616) but ends imperfectly (a leaf gone)
p. 617 resumes in the Absolution form. After two Collects a later hand (xii) adds - Incipit
- (617) Gyf Ðe ðynce þæt ðine fynd þƿyrlice ymbe þe drydian ðonne gang þu on gelimplicere stoƿe 7 þe ða halgan rode to gescyldnesse geciig 7 asete þe aðene dum earmum 7 cƿæð þus ærest. Aue alma crux
- Note
-
Cameron B23.1.7
(618) Preces follow in the same hand
pp. 619, 620 blank
- Offices. 621-712
- Note
-
In a hand of the style of the first
(621) Full Office (Matins as well as Day-Hours) for Common of Saints, with neumes
(656) Gloss = Cameron C73.2
(661) Lessons and Responds for Sundays after Trinity, with neumes
(685) Full Office for Trinity Sunday and the ferial week following - Rubric
-
(700) Feria VI de Sancta Cruce
(702) Sabbato (de) Sancta Maria - Note
-
Change of hand at p. 705
(705) Vigils of the Dead, without music
Collects are added by a later hand on pp. 711, 712
- Prognostics. 713-724
- Note
-
In the first hand (?)
(713) Prognostics in Anglo-Saxon, beginning imperfectly - Incipit
- (713) kinungum 7 ricum mannum bið mycel syb þy geare
- Note
-
Cf. Cockayne, Leechdoms III 166, l. c. (from MS. Junius 23). Also M. Förster, Archiv 117 p. 369, 120 p. 45, etc.
Cameron B23.2.1
On p. 718 is a Latin section - Incipit
- (718) Luna I quicquid uideris in gaudium conuertitur. Beatus uir qui non abiit. Luna II, luna III effectum habent nec in animo ponas. Adstiterunt reges terre. Tu autem domine suscepisti
- Explicit
- (720) Luna xxx In triduum fiet somnum caue. (D)iligite dominum omnes sancti eius
- Note
- Continues
- Incipit
- (720) Ƿonne se mone bið anre nihte eald sƿa hƿæt sƿa þu ge sihst þæte kymð to gefean
- Explicit
- (721) þæt sƿefen agæð butan srecednesse
- Note
-
Compare the very similar prognostics in Cockayne, Leechdoms III 154 and 158, from other MSS
(721) Then four lines in the tremulous hand (see on no. 12, etc.) on days for blood-letting - Incipit
- (721) þreo daƿes beoþ on tƿeolf moneþ. þ.. / beoþ sƿuþe unhaleƿende monne oþer / nutene. blod vnto forletene. oþer drue to / drinkene. þet is þe æftemeste monandai
- Note
-
(unfinished)
(721) Lower part of the leaf cut off. p. 722 blank
On p. 723, in a hand like the first, are Responds for the Sundays in Advent, and the seven O's, ending in O clauis dauid. The last page (p. 724) was pasted over
- Kalendar and Gallican Psalter. 1-226
- TJames
- 115
- Stanley
- K. 10
- Location
- https://purl.stanford.edu/th313vp6557
- MS 391
- Repository
- UK, Cambridge, Corpus Christi College, Parker Library
Access conditions
- Use and reproduction:
- Images courtesy of The Parker Library, Corpus Christi College, Cambridge. Licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License. For higher resolution images suitable for scholarly or commercial publication, either in print or in an electronic format, please contact the Parker Library directly at parker-library@corpus.cam.ac.uk
- License:
- This work is licensed under a Creative Commons Attribution Non Commercial 4.0 International license (CC BY-NC).